بخش دوم فایل فشرده شده نجوم و فضا را می توانید از اینجا دانلود کنید.

بخش اول فایل فشرده شده نجوم و فضا را می توانید از اینجا دانلود کنید.

زهره به آرامی و در مسیری اشتباه به دور خودش می چرخید.تا امروز ستاره شناسان این فرض را داشتند که که دلیل این پدیده شاید ناشی از برخورد عظیمی است که برای زهره هنگام قرار گرفتن در منظومه‌ی شمسی و در مدار خود رخ داده است. امّا تحقیقات جدید می گویندکه به هر حال یک تصادم نمی تواند دلیل آن باشد و ممکن است بسیاری از سیارات دارای چنین اثرات ناشی از برخورد باشند که خود به خودی می باشد.الکساندر سی.ام کوریا(Alexander C.M Correia) و ژاک لاسکار(Jacques Laskar) از مرکز تحقیقات علمی فرانسه در شماره‌ی ۴ مجله‌ی نیچر(Nature) در ماه ژوئن مدل هایی ارائه دادند که توضیحاتی در مورد چرخش معکوس سیاره‌ی زهره را ارائه می‌دهند:

پس از گذشت مدت زمانی طولانی، در اتمسفر متراکم این سیاره جذر و مد بالا رفته و اصطکاک بین اتمسفر و سیاره به تدریج چرخش زهره کاهش یافته است تا اینکه متوقف شد و به سمت مخالف شروع به چرخش کرد، در واقع مثل همان روشی که کشش ماه باعث جذر و مد در اقیانوس های ما میشود. اقیانوس هایی که اصطکاک آنها در حال آهسته کردن گردش زمین است. کشش خورشید نیز بر روی اتمسفر زهره نیز تأثیر گذاشته و چرخش آنها را آهسته کرده است.

جالب این است که خورشید همانطور که یک طرف سیاره را گرم می کند باعث رانده شدن بادهایی به تمام سطوح زهره می شـود که سرعت چرخش زهره را افزایش می دهند.لاسکار می گوید: موقعیت نهایی زهره حالتی تعادلی بین این دو نیرو می باشند.

در طرح های پیشنهادی، بدون در نظر گرفتن هر نوع چرخشی که سیاره با آن شروع به حرکت کرد، بررسی چرخش معکوس انجام شد. کوریا و لاسکار عنوان می کنند که بسیاری از شرایط ابتدایی زهرا را که اکنون دارد وا می دارد. این تأثیر یک خصوصیت بسیار عمومی از چرخش دورانی یک سیاره‌ی خاکی است با داشتن جوی چگال.

اگر قرار باشد که با پی بردن به بخشی از حقایق مربوط به لایه های سطحی (که معمولاً به لایه های چینش یافته تا عمق ۱۰۰ کیلومتری زمین اطلاق می شود) مدعی شناخت دقیق ویژگی های همه لایه ها شویم یقیناً اشتباه کرده ایم. آن ۶۳۰۰ کیلومتر باقی مانده از جنس سنگ و آهن که زیر صفحات تکتونیکی خوابیده است جلوه تکامل یافته ای از نحوه عملکرد یک موتور حرارتی غول پیکر (کره زمین) را به نمایش می گذارد. «صفحات تکتونیکی» که در نزدیکی های سطح زمین واقع شده اند نقش همان عقربه های متحرکی را ایفا می کنند که عملاً صورت ظاهری کارکرد پیچیده یک ساعت فوق العاده بزرگ را نشان می دهند: عقربه هایی که از فواصل و زاویه های مختلف قابل رؤیت بوده، اما زبان گویایی در مورد پیچیدگی های ناپیدای عملکرد خود ندارند. زمین شناسان معاصر توانسته اند با بهره گیری از اطلاعات جمع آوری شده توسط همقطاران خود در عرصه «تکتونیک صفحه ای» به تصویر بسیار ساده ای از آرایش لایه های عمقی زمین دسترسی پیدا کنند. زمین از دیدگاه آنان همانند یک «پیاز» است. متخصصان با عبور دادن امواج ارتعاشی در اعماق زمین، به این نتیجه رسیده اند که زیر پوسته شکننده صفحه ها لایه ای به ضخامت ۲۸۰۰ کیلومتر از سنگ قرار گرفته که زیر آن نیز لایه دیگری به ضخامت ۳۴۷۰ کیلومتر از آهن مذاب (و در مرکز، آهن جامد) قرار گرفته است. لایه سطحی تر زمین جبه (Mantle) خود به دو لایه جزیی تر که مرز آن را عمق ۶۷۰ کیلومتری زمین مشخص می سازد تقسیم می شود. لایه دیگری نیز به ضخامت ۲۰۰ کیلومتر زیر جبه به عنوان یک لایه فرعی مورد اشاره قرار می گیرد. پس از بروز تحولات عظیم در عرصه شناخت لایه های سطحی تر زمین یا همان تکتونیک های صفحه ای عملاً «مدل پیاز» طرفداران بیشتری را در مجامع علمی و دانشگاهی به خود جلب کرد. تصویر غالب پیرامون فعالیت های درونی زمین، این سیاره را به سه لایه کلی تقسیم کرد: عمق ۶۷۰ کیلومتری به عنوان مرز دو لایه بالایی (همان طوری که در بالا نیز به آن اشاره شد) و مرکز (Core) به عنوان لایه سوم. بدین ترتیب، سیاره زمین همانند ماشین بخاری با سه لایه متفاوت در نظر گرفته شد. ساختار زمین تا عمق ۶۷۰ کیلومتری همانند دیگ بسیار کم عمقی است که آب در آن به آهستگی می جوشد. طی این فرایند، گرما و سنگ از طریق برآمدگی های پدیدار شده در وسط اقیانوس به لایه های سطحی زمین راه می یابد که در نتیجه آن پوسته جدیدی (Crust) ساخته شده و کمی از حرارت اعماق زمین کاسته می شود. در مقابل، تکه های سرد صفحات قدیمی از طریق گودال های موجود در کف دریاها به درون زمین راه می یابد. یک لایه نازک از سنگ داغ ممکن است از درست بالای مرز ۶۷۰ کیلومتری بالا بیاید تا یک نقطه داغ آتشفشانی، همانند هاوایی را بسازد. اما هیچ سنگ داغی از درون مرز ۶۷۰ کیلومتری بالا نیامده و هیچ سنگ سردی به درون آن فرو نرفته است. احتمال ضعیف تری نیز مطرح است که جبه زمین همانند یک دیگ عمیق کار می کند که لایه های نازک سنگ دائماً از مرز هسته با پوسته جبه به بالا جابه جا می شوند. چهل سال جست وجو پیرامون حقایق فعالیت های درونی زمین با استفاده از پیشرفته ترین ابزارهای ثبت ارتعاشات درونی باعث تقویت نظریه «موتور حرارتی زمین» شده است. با این حال، شدت مباحثات علمی پیرامون این نظریه هیچگاه فروکش نکرده است. ثبت ارتعاشات درونی زمین با استفاده از ابزارهای پیشرفته امروزی آشکارا نشان می دهد که مرز ۶۷۰ کیلومتری زمین یک «سد نفوذناپذیر» نیست. تخته سنگ های بزرگ به درون این مرز رسوخ می کنند، هر چند به دشواری. مدافعان نظریه «تقسیم زمین به لایه های مجزا» نیز مرز رسوخ ناپذیر مورد ادعای خویش را به عمق ۱۰۰۰ کیلومتری یا حتی بیشتر از آن انتقال داده و به درستی خودشان را با اکتشافات نوین تطبیق داده اند. بعضاً نیز این احتمال مطرح می شود که شاید مرز انعطاف پذیر نیمه رسوخ پذیری وجود داشته باشد که فقط سنگ ها یا تیغه های بسیار قوی قادرند به درون آن نفوذ کنند. اکنون فناوری تصویربرداری ارتعاشات لرزه ای (Seismic imaging) همچنین به وجود دو توده بزرگ سنگ در لایه های پوسته ای تر در زیر قاره آفریقا و اقیانوس آرام اشاره می کنند. پژوهشگران با این عقیده مخالفند که دمای این توده های پیستونی شکل از میانگین دمای پوسته بیشتر بوده و جرم حجمی آن نیز بیشتر باشد، ضمن اینکه آنها با فرض انتقال ناخواسته آنها به لایه های سطحی تر فقط به واسطه فشار جریانات پیرامونی نیز مخالفند. لایه های نازک سنگ که تا حدی ذوب شده اند سطوح پایینی جبه را پوشانده اند، اما هنوز معلوم نیست که آیا تیغه های بسیار باریک نیز در این سطوح یافت می شوند یا خیر. متخصصان زمین شیمی که مطالعه خواص درونی عناصر و ایزوتوپ های موجود در سنگ های مشتق از جبه را در دستور کار خود دارند نشانه های وجود پنج مخزن با عمر طولانی را یافته اند که باید میلیاردها سال در برابر اختلاط سنگ ها در جبه مقاومت کرده باشند. اما آنها نشانه ای در دست ندارند که این مخازن ممکن است در کجای جبه پنهان شده باشند. چطور می توانیم از رازهای «ماشین سیاره ای زمین» که به طور فزاینده ای نیز پیچیده تر می شوند پرده برداریم و مشخص سازیم که چه عاملی باعث شده است تا این سیاره با وجود همه تحولات ریز و درشت درونی خود تا این اندازه قابل سکونت باشد؟ ظاهراً راهی جز تداوم پژوهش های قبلی و توسل جستن به عنصر شکیبایی وجود ندارد. روی هم رفته، تکتونیک های صفحه ای از بیش از نیم قرن پیش مورد مطالعه دقیق قرار داشته اند، اما باید پذیرفت که پژوهشگران اولیه به دلیل دسترسی به فناوری های ابتدایی تر مجبور بودند فقط لایه های سطحی تر دریاها و اقیانوس ها را مورد کنکاش قرار دهند. بهبود توانایی های بشر امروزی در سنجش ارتعاشات درونی زمین به موازات عرضه لرزه سنج های بسیار پیشرفته تر به بازار باعث شده است تا امیدواری ها نسبت به تداوم اکتشافات پیشین در عرصه تکتونیک صفحه ای تا حد زیادی افزایش پیدا کند. داده های حاصل از این قبیل ابزارهای پیشرفته هم اکنون باعث بروز توانمندی های چشمگیری در تشخیص دما از آثار ترکیبی نزد کارشناسان شده است. افزایش توانمندی های فناوری پژوهشگران به ترسیم تصویر حتی پیچیده تری از ساختار جبه انجامیده است. فیزیکدان های فعال در حوزه مواد معدنی در برخی از معتبرترین آزمایشگاه های دنیا هم اینک در حال رمزگشایی خواص بیشتری از سنگ های موجود در اعماق مختلف جبه هستند تا به کمک اکتشافات جدید بتوانند تفسیر دقیق تری را از داده های حاصل از فعالیت های لرزه نگاری ارائه دهند. البته، هنوز جزئیات فراوانی از ترکیب ساختاری جبه ناشناخته باقی مانده و همین امر به مانعی بر سر راه پژوهشگران تبدیل شده است. کارشناسان، محققان و مدل سازان فعال در حوزه زمین شناسی قصد دارند تا در آینده با دقت بسیار بیشتری کل این ماشین (حرارتی) را شبیه سازی کنند. در صورت تحقق چنین فرضی یقیناً اطلاعات بیشتری در مورد ارتعاشات درونی زمین، فیزیک مواد معدنی و سایر ویژگی های مربوط به مشاهدات ژئوفیزیکی از قبیل تنوعات جاذبه ای حاصل خواهد شد. شاید ۴۰ سال دیگر برای تحقق چنین پیشرفتی لازم باشد. پس، امیدوارانه منتظر می مانیم.